W pogoni za cykadami cz.13 (2022) - Bułgaria, jaskinia Czavdarska

Jak już wspominałam, przy Devetaszce stoją różne tablice - z historią jaskini, z opisem gatunków nietoperzy i szlag wie z czym jeszcze. Jedna z tablic przedstawia inne jaskinie występujące w najbliższej okolicy. Większe i mniejsze, położone blisko szosy albo daleko w górach, dostępne dla każdej ciamajdy i takie, gdzie trzeba się wykazać wspinaczką lub posiadaniem odpowiedniego sprzętu. Moją uwagę przykuwa jedna z nich. Jedna jedyna po prostu wskakuje w oczy jakby ktoś ją podświetlił od spodu. Nie miałam jej w planach i nigdy o niej nie słyszałam. Zdjęcie przedstawia ogromną komorę z gładką płytą podłogi - jak lodowisko. Z opisu wynika (na ile umiem czytać po bułgarsku ;) ), że miejsce spełnia wszystkie nasze wymogi - niedaleko stąd, niedaleko od drogi (ba! chyba pod sam wlot można podjechać) i wejście bez żadnych utrudnień. Zwą ją Czavdarska. W opisach w internecie przewija się częsciej nazwa jaskinia Mandrata (пещера Мандрата) lub Lażenskata (Лъженската пещера), acz tam, na tablicy przy Devetaszce, występowała jedna nazwa - stąd miejsce to dla mnie zawsze pozostanie Czavradską (od wioski Czavdarci leżącej nieopodal)

Cieszę się przeogromnie. Jest to coś, co praktycznie najbardziej lubię na wyjazdach. Nie tylko realizację założonego planu, ale niespodzianki na trasie, zaskoczenia i atrakcje wyskakujące spontanicznie. Ten plan, który los pisze sam.

Nitka starego, poprzerastanego trawą asfaltu wije się w pagórkowatym terenie, mija małe zagajniki i ociekające deszczem skałki.

Zapach tajnej bazy już tutaj unosi się w powietrzu. Nie wiem czy tak pachną jakieś odpady wywalone w krzaki czy sama świadomość, że do górskiej jaskini nikt pod bramę asfaltu nie prowadzi. Czy raczej nie prowadził dawniej, bo teraz to różne odchyły występują i są wdrażane rozwiązania nie zawsze mające sens. No ale asfalt pod naszymi stopami kilkadziesiąt lat ma... Idziemy pieszo, bo droga jest wąska i nie wiemy jak wygląda - w razie jakiejś wtopy busio nie zawróci.

Wlot do jaskini (jak przystało na te okolice) jest spory, ale dużo mniejszy niż w Devetaszce czy Prohodnej.

Ale nie wielkość jest mocą tego miejsca... Po wejściu całkiem zbieramy szczęki z podłogi... Ta "równa podłogowa tafla" to betonowa płyta, którymi jest wyłożona pierwsza ogromna komora. Panuje tu straszna wilgoć i zapylenie, co uniemożliwia zrobienia zdjęcia z błyskiem, a i światło latarki rozprasza się kilka metrów od ciebie na ścianie pyłu, nie wchodzi w grę więc dobre oświetlenie dalszych ścian czy sufitów. Stają mi przed oczami ogromne komory sztolni w gruzińskim Khaiszi, gdzie z identycznego powodu nie mogłam zrobić zdjęcia oddającego ogrom pomieszczeń.

Jaskinia jest z gatunku ciemnych - nie ma dziur w suficie. Pewnie z tego powodu niegdyś wnętrza oświetlały latarnie.

Takie warunki w wielkim, zamkniętym pomieszczeniu dają odczucie lekkiego osaczenia, bo widoczność jest mocno ograniczona. Wzrok bardzo powoli się przyzwyczaja do patrzenia w dal przez pył, bez wyostrzania się na wirujące w powietrzu drobiny. Poza tym panuje tu ogromny smród. Mamy różne hipotezy na temat jego pochodzenia. Mogli tu składować jakieś nawozy. Może to gówna nietoperzy, których jest tu totalne zatrzęsienie i od ich pisku trzęsą się ściany. Mogą to też być kupy ludzkie, bo komora z betonową płytą usiana jest też gęsto kupkami papieru, a domniemujemy, że lokalne skrzydlaste takowego nie używają. Miejsce przed jaskinią nosiło też ślady użytkowania imprezowego, więc może początek jaskini jest uznaną powszechnie srajnią?

Idziemy dalej. Nacieki na ścianach mają niesamowite kształty i też wyglądają jak zrobione z gówna albo przynajmniej z gliny i błota. Wiele z nich ma w sobie jakąś drapieżność lub przypomina zarysy postaci. Konie, duchy, anioły, pazury - czego my tu nie widzimy! Albo wpatrzone w nas oczy - niby trochę podobne w kształcie do tych z Prohodnej, ale jakieś zdecydowanie mniej przyjazne...

W sufitach widać okrągłe wgłębienia, póki co są to tylko wnęki, ale może to właśnie proces formowania się jaskiniowych oczu? ;)


Rozważamy czy zaraz się to wszystko nie urwie i nie poleci nam na łeb, jako że co chwilę słychać takie CIAP, bo z góry leci coś zdecydowanie większego niż kropla wody i o nieco gęstszej konsystencji. Może zjawiska krasowe, a może dobrze odżywiony nietoperz? ;) Świeże ciapnięcia mają barwy od bieli po ciemny brąz...

Niektóre części jaskini są przegrodzone ceglanymi ściankami.

Betonowe schody prowadzą do kolejnych, podziemnych światów.

"Tu chyba jest ta baza UFO" - zauważa kabak. Oglądała kiedyś z babcią w telewizji taki program: "Starożytni Kosmici" i tam była mowa o bazach obcych w głębi ziemi. Wloty do tych baz miały być ukryte w górach, wśród skał lub w jakiś na wpół opuszczonych kamieniołomach. No więc już wiemy, że to było w Bułgarii, między Czavdarcami a Aleksandrowem ;) Ufoki ufokami, ale ta jaskinia jest najdziwniejszą w jakiej byłam i skłamałabym twierdząc, że takie komentarze kabaka spływają po mnie jak woda po kaczce i nie robią wrażenia. Inaczej patrzę na to teraz, pisząc sobie w domciu relację i czytając w necie o owej jaskini opisy innych ludzi. Wśród ciemności, nieznanego smrodu i odgłosów rozpływającej się mazi ścian i sufitów... hmmm... jakby to ująć - umysł staje się bardziej otwarty :)

Industrialny klimat nie zanika po opuszczeniu pierwszej, płytowej komory. Idzie on dalej wgłąb. Walący z wnętrza jaskini potok ujęty jest w rury i betonowe koryta.

Po murku trzeba obowiązkowo przejść przynajmniej 10 razy tam i z powrotem. Wycieczki z niespełna siedmiolatkiem mają swoje prawa ;)

Jaskiniowy korytarz prowadzi dalej. Tam zdaje się już znikać przemysłowy nalot i miejsce staje się tylko malowniczą, górską jaskinią.

Dalej już nie idziemy. Nie to, że nie podejmuje próby, ale zapadając się w mazi po kolana zapał nieco opada. Płynąca korytarzem rzeka jest otoczona namulonym piachem, który nie bardzo jest jak ominąć. Trzeba by brnąć nim, a to chyba nawet powrót po gumiaki nam nie umożliwi. Trzeba byc mieć chyba wodery. Stamtąd właśnie płynie ta woda, która w kolejnej komorze jest ujmowana w rury i betonowe koryta.

I tam, w tej ciemności, której nie przenika nasze światło, co chwilę coś robi "umpfff". Jest to dźwięk regularny, który przebija się głośnością przez jednolite odgłosy lejącej się wody. Może to od ścian odpadają kawałki błota i tak brzmią waląc się w koryto mulistego strumienia? Może tak ściany powtarzają piski nietoperzy? Stamtąd co chwilę wylatują ich całe klucze. Tu nietoperki nie latają pojedynczo - jak już to chmara dziesięciu naraz.


Wycofujemy się nie obejrzawszy jaskini do końca. Pozostaje więc niedosyt i nutka tajemnicy, na bazie której można sobie potem snuć domysły i wieczorne opowieści. Miejsce pozostanie w naszej pamięci jako najbardziej niesamowite z całego wyjazdu. Miejsce jednocześnie fascynujące i przerażające, gdzie identycznej mocy siła jednocześnie pcha cię wgłąb jak i próbuje przekonać do jak najszybszej ewakuacji na światło dzienne. Miejsce ciekawie łączące klimat dzikiej przyrody i starego industrialu przypominajacego o ludzkiej działalności. I myślę, że Czavdarska, mimo swej dość posępnej atmosfery na długo pozostanie moją ulubioną jaskinią. Może nie taką, w której bym chciała spędzić noc i zapodać biwak, ale takiej, która zostawiła w pamięci niezacieralny ślad. Bo napewno była "jakaś".

Z nalotów, który na nas skapywał czyścimy sie jeszcze długo. Niektórych fragmentów ubrania nie mogę doprać nawet kilka dni później w ciepłej wodzie z proszkiem. Jest pokryte mazią - ni to śluz, ni to żywica. Jakby ktoś cię osmarkał, ale tak trochę na plastikowo. Dopiero kilkudniowe odmaczanie w słonej, morskiej wodzie rozpuszcza to dziwne coś. Kabacze buty trzeba niestety wyrzucić, bo mimo kilkakrotnego prania śmierdzą tak potwornie jakby coś zdechło i leżało na słońcu przez miesiąc...

Jak tylko wracamy do domu to przekopuję internet w poszukiwaniu informacji o tej jaskini. Polskie źródła są mocno zdawkowe, więc próbuję się zarejestrować na bułgarskich forach miłośników podziemi. Z informacji tam zawartych wynika, że ponoć dobrym pomysłem jest wjechanie do pierwszej komory autem i próba zrobienia zdjęć przy maksymalnym świetle reflektorów. Swój przemysłowy charakter jaskinia uzyskała dzięki mieszczącej się tutaj niegdyś mleczarni. Potem był też magazyn i pieczarkarnia. Walący z wnętrza lodowaty potok, przeciągi i zimna temperatura wnętrza ułatwiały przechowywanie produktów. W latach 2009-2012 jaskinię próbowały zagospodarować na swoją bazę jakieś kluby motocyklowe, robiąc imprezy czy koncerty na kilkaset osób. Jednak w miarę rośnięcia tych imprez spowodowało to konflikty z miejscowymi i policją. Pewnie to taki odpowiednik dawnych festiwali bunkrowych na MRU - niesamowity klimat + ból d... tych co zazdrościli.

Moja bytność na bułgarskim forum nie trwała długo - po kilku dniach mnie wywalili. Nie wiem czemu kilka moich zdjęć + pytania o jaskinie wywołały sporą gównoburzę, gdzie część forumowiczów odnosiła sie do mnie z dużą dozą sympatii, a część wręcz przeciwnie (oględnie mówiąc ;)) Niestety administracja poparła tych drugich... O co chodziło - chyba nigdy się nie dowiem (w politykę ani sprawy obyczajowe się nie wdawaliśmy ;) ) Niestety nie porobiłam kopii zapasowych naszych "rozmów", a po kilku dniach moje konto zniknęło. Założyłam oczywiście nowe, ale okazało się, że zniknął cały, czavdarski wątek mający kilka stron. Ciężko rozkminić o co poszło, kogo i czym mogłam tak szybko urazić. Dyskusje na forach w oparciu jedynie o googlowy translator niestety nie umożliwiają zrozumienia niuansów ;) Internetowa odsłona mojej Czavdarskiej została więc również owiana nutką tajemniczości, pasując jak ulał do swojej przedstawicielki w realu ;)

Nocujemy niedaleko Aleksandrowa na ogromnych betonowych placach wśród pól.

Ponoć to ruiny "oranżerii" jak potem rano nam mówił zbieracz ślimaków.

Wieczór mija przyjemnie na obserwacji burzanów, które wręcz roją się od świetlików. Dziesiątki i setki osobników, błyskających, o ciepłym świetle.

A rano co? Niespodzianka! Leje!

Poławiaczy ślimaków jest dwóch. Każdy ma wiadro, kijek i grubą rękawicę, jakby te ślimaki kąsały albo przynajmniej parzyły. Pierwszy zagaduje nas rano. Jego monologu (mimo najlepszych chęci) nie możemy skumać. Koleś nawet nie próbuje dobierać słów czy mówić wolniej, zaczyna tylko krzyczeć jakby brak zrozumienia leżał wyłącznie w naszym upośledzeniu słuchu. Drugi pojawia się za jakąś godzinę i co ciekawe - idąc dokładnie po śladach pierwszego ma w wiadrze dużo więcej ślimaków. Wygląda więc na to, że pierwszy ich nie zbierał tylko rozrzucał. Ten drugi też do nas podchodzi tzn. głównie do busia i próbuje rozkminić naszą rejestrację. Mówi, że stawiał na Palestynę, sugerując się literami i wyglądem kierowcy ;) Z tym ślimakołowem udaje się wymienić szeregiem informacji (bo rozmową nadal nie bardzo można to nazwać). Acz koleś jest napewno bardziej bywały w świecie, a przede wszystkim się stara. Twierdzi, że zna bardzo dużo obcych języków tzn. angielski, niemiecki, rosyjski, turecki, włoski a polski trochę też. Co do ostatniego myśleliśmy, że ściemnia zupełnie, ale na odchodnym nam powiedział "do widzenia". Z jego opowieści udaje się zrozumieć, że ślimaki oddaje się do skupu za 1 lewa za kilogram. Potem one jadą tirami do Włoch. Duże trafiają na stoły a mniejsze mieli się jako dodatek do kremów na zmarszczki. I we Włoszech kilogram kosztuje już 10 euro, a kasę zgarnia pośrednik. Ba! Ponoć są całe mafie ślimakowe. On sam chętnie woziłby do Włoch swój urobek, ale nie ma ani tira ani znajomości. A bez tych drugich strach się brać za handel. Ogólnie nie lubi obecnej Bułgarii. Mówi, że tu gdzie się znajdujemy była kiedyś "oranżeria", w której pracowała cała ich wieś. Hodowali pomidory. Ale potem "poszły komunisty a przyszły satanisty" i wszystko "w pizdu". Tylko ciągle pada i jest dużo ślimaków. Taki kraj. Koleś wnioskuje, że w Polsce musi być dobrobyt. "Bo tu stoicie już którąś godzinę, ślimaki wam łażą po aucie, a wy ich nie zbieracie". Mówimy, że po prostu boimy się lokalnej mafii i to przysłania nam żądze zarobku. Chyba zrozumiał, bo się śmieje. Ot taka ślimakowa pogawędka.

Potem długo jedziemy, nawet w miarę głównymi drogami - Wielkie Tyrnowo, Omurtag, Trgowiszcze, ocieramy się o obrzeża Szumenu. Cały czas pada i jest dużo ślimaków. Mafii na szczęscie nie spotykamy, a przynajmniej nie nawiązujemy z nią kontaktu.



cdn

W pogoni za cykadami cz.12 (2022) - Bułgaria, jaskinia Devetaszka

Mniej lub bardziej wyboiste drogi wiodą przez niewielkie wsie i miasteczka. Gdzieś na trasie mijamy pomnik z dynamicznymi postaciami i lekko już odpadłymi literami napisów. W Bułgarii o pomniki z tamtych czasów nikt specjalnie nie dba, ale też nie widać, aby je aktywnie niszczono. Po prostu sobie stoją. Nikogo w tyłek nie gryzą, a jak je zeżre erozja to pewnie też nikt płakać nie będzie. Nie widziałam pomnika pomazanego farbą czy porozbijanego, jak również takowego, żeby pod nim składano kwiaty.

W miejscowości Pordim spędzamy dłuższą chwilę. Przy stacji kolejowej trochę źle skręcamy - główna droga przez miasteczko jakoś straszliwie kręci. Acz nie ma złego co by na dobre nie wyszło, w całkiem w fajne klimaty nas rzuciło! :) Skoro już los tak chciał, to w zarośniętym wagonie zjadamy drugie śniadanie. Właśnie zaczęło padać, a to daje nam szansę, że wnętrze busia nie będzie zalane jogurtem.

Kolejny pomnik do kolekcji - ten dodatkowo charakteryzujący się dość wydziwiastym kształtem.

Co ciekawe nie upamiętnia poległych w II wojnie światowej, ale tych z czasów dużo dawniejszych, wspomina wojny rosyjsko - tureckie w XIX w. Opis w dwóch językach. Tabliczki wydają się zdecydowanie nowsze niż sam beton budowli.

Mają tu też samolot. Gdy tam byliśmy wydawało się nam, że jest za płotem na terenie jakiś zakładów. Po powrocie na zdjęciach z internetów wynikało, że można do niego podejść i nawet wdrapać się na skrzydło. Wnętrza są jednak zaspawane.

Jest też całkiem sympatyczna cerkiew. Głównie mi sie spodobała kamienna dzwonnica - z daszkiem, który zaczął się już zielenić.

Między wioskami Aleksandrovo a Devetaki znajduje się jaskinia Devetaszka. To najbardziej turystyczna i zagospodarowana jaskinia z tutaj przez nas odwiedzonych. Pojawiają się tablice z opisami, psujące krajobraz barierki, bilety wstępu czy kramy z pamiątkami, gdzie zakupujemy wisiorki z fosforyzujcymi nietoperzami. Jaskinia jest ogromna, ma dziury w suficie, więc wydaje się, że będzie to powtórka z Prohodnej.

No a jednak nie do końca... Już na wejściu uderza nas aromat bunkra. Przed oczami staje Zeljava czy poradzieckie bazy gdzieś w Pribałtice. To nie jest zapach jaskini! Prohodna czy Temna Dupka pachniały skałą, ziemią, minerałami. Tu zapach przesiąkniety jest betonem, metalem, jakby chemikaliami. Wizualnie też pojawiają się elementy wyraźnie wyprodukowane przez człowieka, świadczące o niegdysiejszym zagospodarowaniu tego miejsca zapewne nie na potrzeby turystyczne.

Przy samym wejściu stoi domeczek. Wcale nie taki malutki, ale w porównaniu z ogromem jaskini wygląda jak psia buda ;)

Obecnie jest zamknięty, acz napisy na wewnętrznych ścianach świadczą, że nie zawsze tak bywało. Teraz do środka można by się dostać przez dziurę, ale mieści się tylko kabak ;)

W ścianach jaskini można dojrzeć różne kable czy przyłącza ekektryczne.

Im dalej podążamy wgłąb tym więcej pojawia się ogromnych, betonowych kręgów - jakby podstumenty pod jakieś beczki czy silosy?

Strop jaskini stopnio się obniża, wnętrza przestają być przestronne i jasne, a przemysłowy zapach nasila się... Wąskie korytarze ciągną się jeszcze ponoć przez prawie 2 km, ale w czerwcu wejście tam nie jest rekomendowane ze względów na okres lęgowy nietoperzy, więc nie zapuszczamy się daleko. Nietoperzy jest niewiele. Może są mądre i wbiły gdzieś głębiej, gdzie leniwym turystom już się nie chce łazić.

W głównej komorze jaskini są też porobione kamienne murki z korytarzykami.

Najciekawsze wydają się nam dwa małe korytarzyki (oczywiście przegrodzone szlabanikiem i oznaczone międzynarodowymi symbolami szlaku bubowych atrakcji ;) Przejścia prowadzą do bocznych komór o bardzo dużym stopniu zamglenia i zapylenia.

W podłodze każdego z niewielkich pomieszczeń jest ów betonowy krąg, który tutaj zajmuje prawie całe pomieszczenie.

Ze ścian zwieszają się metalowe jakby drabinki, po których można by się wspiąć do okienek, być może prowadzących na kolejne poziomy jaskini.



Rozważamy, czy może tędy są jakieś przejścia do korytarzyka idącego pod pułapem jaskini? Zauważyliśmy tam równe, jakby sztucznie zrobione wycięcie pod sufitem. Ale czy tam coś jest, czy to tylko nasza bujna wyobraźnia podpowiada takowe rozwiązania?

Są też takie otwory gdzieś pod sklepieniem. Naturalne, sztuczne, szlag wie...

Nie wiem czy wspomniałam, że przez jaskinię przepływa potok i robią się w nim fajne baseniki.

W bliskim sąsiedztwie jaskini są też takowe chaotycznie rozrzucone betonowe płyty, jakby tu kiedyś stały jakieś budynki i złożyły się jak domki z kart... Odkryłam je w krzakach idąć do kibelka! ;)

Po powrocie postanowiłam poczytać więcej o tej jaskini i pochodzeniu jej betonowych artefaktów. Faktycznie "nos" nas nie zawiódł i skojarzenia zapachowe były jak najbardziej właściwe. Po wojnie przez długi czas Devetaszka służyła za tajną wojskową bazę, głównie paliwową, a owe tajemnicze kręgi były podstumentami zbiorników. W różnych okresach magazynowano tu również inne rzeczy - od broni po żywność. Obecność tak dużego, chłodnego magazynu nie mogła się marnować. Z czasów owej bazy pochodzi również most prowadzący do jaskini - faktycznie taki za duży i za solidny jak na kładkę dla turystów. Do jaskini prowadził ponoć również most kolejowy, ale został już rozebrany. Baza, jak wszystkie podobne, przestała istnieć w latach 90-tych, ale cysterny walały się po okolicy jeszcze ponoć koło roku 2000. Teraz zostały już tylko betonowe kręgi. No i zapach, który jak widać wkręca się w ściany i jeszcze przez długie lata może być wyniuchany przez sympatyków gatunku :)

Było jeszcze jedno z nietypowych dla jaskiń zastosowań. W 2011 roku Devetaszka była wykorzystywana jako plener filmowy produkcji "Niezniszczalni 2" i ponoć miało się to wiązać z dosyć dużym skandalem, który skończył się dla filmowców grzywną, bo ekipa jakoś bardzo ową jasknie zdemolowała. Nie znalazłam już dokładnych informacji na czym to polegało - czy po prostu naśmiecili i nasrali po kątach, czy dla potrzeb filmu wykuwali sobie nowe korytarze albo wysadzali mosty? Napewno nietoperze dały dyla tak hałasowali. Acz widać Bułgarzy są wciąż dumni z tego faktu, że owa ekipa tu była, bo plakat reklamujący film wisi na bilbordzie przed jaskinią. Kupa kupą, ale sława sławą ;)


cdn